Yapay Zekâ ve Yükseköğrenimin dönüşümü

Abstract

Bu çalışma, yapay zekâ (YZ) teknolojilerinin yükseköğrenim kurumları üzerindeki etkilerini tarihsel, sosyo-teknolojik ve pedagojik bir perspektifle ele almaktadır. Makalede, endüstriyel toplumun ihtiyaçlarına göre şekillenmiş mevcut üniversite yapısının, üretken YZ teknolojilerinin ortaya çıkardığı yeni dinamikler karşısında yetersiz kaldığı savunulmaktadır. ALM hipotezine atıfla, yalnızca rutin bilişsel işlerin değil, aynı zamanda yaratıcı ve üst-bilişsel görevlerin de YZ sistemleri tarafından ikame edilmeye başlandığı vurgulanmaktadır. Bu bağlamda, üniversitelerin yalnızca öğrencilerini bilgiyle donatmakla kalmayıp; onların yaratıcı, eleştirel düşünebilen ve muhakeme yapabilen bireyler olarak yetişmesini destekleyen yeni bir eğitim paradigmasına ihtiyaç duyduğu ileri sürülmektedir. Çalışmada, üç temel dönüşüm alanı öne çıkarılmaktadır: öğrencilerin üst-bilişsel yetkinliklerini geliştiren tematik ve bağlama dayalı öğrenme modelleri; YZ araçlarının bireyselleştirilmiş öğrenme süreçlerine entegrasyonu; ve üniversitenin bir platform olarak yeniden kurgulanması. Sonuç olarak çalışmada YZ çağında üniversitelerin hem kendi organizasyonel yapıları hem de pedagojik yaklaşımları açısından köklü bir dönüşüm geçirmeleri gerektiği ortaya konmaktadır.

This study examines the transformative impact of artificial intelligence (AI) technologies on higher education institutions through a historical, socio-technological, and pedagogical lens. It argues that the current structure of universities—largely shaped by the needs of the industrial era—has become inadequate in the face of generative AI technologies. Referring to the ALM hypothesis, the paper highlights how not only routine cognitive tasks but also non-routine, creative cognitive functions are increasingly being automated. Within this framework, it is emphasized that universities must go beyond the transmission of knowledge and focus on cultivating individuals capable of creativity, critical thinking, and sound reasoning. The paper identifies three key areas of transformation: the implementation of thematic, context-based learning models that develop higher-order cognitive skills; the integration of AI tools into individualized learning pathways; and the reimagining of the university as a collaborative platform engaging both internal and external stakeholders. Ultimately, the article contends that a profound institutional and pedagogical transformation is required for universities to remain relevant and effective in the age of AI.